Kunstlicht in de nacht vergroot de kans op PCOS

• Geplaatst op 19 Augustus 2025
• Door Koos Meijer
• Geplaatst in Melatonine, PCOS

Een recente, grootschalige studie uit China met 20.633 vrouwen laat zien dat meer nachtelijk kunstlicht samenhangt met een hogere kans op PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom). In deze studie, uitgevoerd onder 20.633 vrouwen, werd de blootstelling aan buitenshuis kunstlicht in de nacht (outdoor ALAN: Artificial Light At Night) in kaart gebracht en gekoppeld aan hormonale waarden, metabole markers en het voorkomen van PCOS.

De gevaren van lichtvervuiling in de nacht

We weten al langer dat kunstlicht in de avond en nacht onze biologische klok en hormonen kan ontregelen. Maar een recente, grootschalige studie uit China werpt nieuw licht op een belangrijk verband: meer nachtelijk kunstlicht blijkt samen te hangen met een verhoogde kans op PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom). Op deze schaal is dit verband niet eerder onderzocht.

De opzet van het onderzoek

In deze studie, uitgevoerd onder maar liefst 20.633 vrouwen, werd de blootstelling aan buitenshuis kunstlicht in de nacht (outdoor ALAN: Artificial Light At Night) in kaart gebracht. Deze gegevens werden gekoppeld aan hormonale waarden, metabole markers en het voorkomen van PCOS. De uitkomsten laten weinig aan de verbeelding over: hoe meer nachtelijk kunstlicht, hoe ongunstiger de hormonale en metabole waarden en hoe groter de kans op PCOS.

Wat bleek uit het onderzoek?

Vrouwen die langdurig aan hogere niveaus van nachtelijk kunstlicht werden blootgesteld, lieten gemiddeld zien: lagere niveaus van FSH en LH (twee hormonen die essentieel zijn voor een gezonde menstruatiecyclus), hogere waarden van testosteron en insuline, meer insulineresistentie én tot wel 40% hogere kans op PCOS bij de hoogste categorie van nachtelijke lichtblootstelling. Deze combinatie wijst op verstoringen die zowel het voortplantingssysteem als het metabolisme raken.

Vrouwen die langdurig blootgesteld worden aan meer nachtelijk kunstlicht hadden:

- Lagere niveaus van FSH en LH (hormonen die essentieel zijn voor een gezonde cyclus);

- Hogere waarden van testosteron en insuline;

- Meer insulineresistentie (een belangrijke metabole risicofactor);

- En tot wel 40% meer kans op PCOS bij de hoogste nachtelijke blootstelling aan kunstlicht.

Waarom heeft licht zo’n impact?

Het mechanisme draait om onze circadiane biologie. Blauw en wit licht in de late avond en nacht verstoren de interne klok en onderdrukken de aanmaak van melatonine. En melatonine is veel meer dan alleen een “slaaphormoon”. Het is een krachtig antioxidant, beschermt ons DNA tegen schade en speelt een centrale rol in immuunfunctie en hormoonregulatie. Lees hier meer over in deze blog: [hoe melatonine u beschermt tegen vrije radicalen].

Wanneer melatonine ’s nachts structureel laag is, kan dat de delicate balans van geslachtshormonen en insulinegevoeligheid verstoren, precies de processen die bij PCOS vaak uit evenwicht zijn.

Rood/oranje vs wit en blauw licht

Niet elk licht heeft dezelfde impact op onze biologische klok. Melanopic lux is een eenheid die aangeeft hoeveel invloed licht van een bepaalde sterkte en kleur heeft op het circadiane systeem. Zo heeft 100 lux rood licht (650 nm) slechts 0,1 melanopic lux, terwijl 100 lux wit licht (3000 kelvin) maar liefst 62 melanopic lux heeft.  Een verschil van een factor 600!

De effecten van blauw licht gaan veel verder dan alleen de slaap

De effecten van avondlijk en nachtelijk blauw/wit licht reiken veel verder dan alleen je slaapkwaliteit. Ze beïnvloeden fundamentele systemen die bepalen hoe je hormonen, stofwisseling en reproductieve gezondheid functioneren. Voor vrouwen met (een risico op) PCOS is dit extra relevant.

Wat kun je doen, praktisch en haalbaar?

Denk in ritmes: bright days & dark nights. Precies zoals we evolutionair geprogrammeerd zijn. Overdag: veel daglicht op je ogen, bij voorkeur in de ochtend, om je biologische klok te verankeren en je melatonineritme ’s nachts te versterken. In de avond: dim de lichten in huis en kies voor warmere lichtkleuren; vermijd fel wit en blauw licht, vooral van schermen. Gebruik eventueel een oranje slaapbril. Zorg daarnaast voor een donkere slaapkamer met goede verduisterende gordijnen en beperk nachtelijke blootstelling aan buitenlicht, bijvoorbeeld van straatlantaarns. Kleine aanpassingen, grote biologische winst.

Bevat kamerverlichting ook blauw licht?

In onderstaande video zie je dat zelfs warm kamerlicht, blauw licht bevat. Het blauwlichtprobleem wordt voornamelijk door de verlichting binnenshuis veroorzaakt en niet door het licht van schermen. Dit licht is namelijk vele malen feller dan het schermlicht van bijvoorbeeld je telefoon of TV. De Somnoblue slaapbril filtert al het blauwe (en deels ook het groene) vanuit elke richting. 

Blauw licht vervuiling: een modern probleem

Is dit raar? Eigenlijk niet. De mens leefde honderdduizenden jaren onder slechts één lichtbron: de zon. We stonden op in fel daglicht (3000 – 15.000 lux) en gingen na zonsondergang in het donker (minder dan 0,1 lux) naar bed. Onze evolutie heeft ons afgestemd op dit oude, nooit veranderende ritme.

De relatief recente uitvinding van kunstverlichting heeft dit natuurlijke schema van licht en donker voorgoed veranderd. De meeste mensen brengen hun dagen nu vooral binnen door, in relatief zwak licht (150 – 300 lux). In plaats van onze avonden en nachten in het donker door te brengen, zitten we nu vaak in helder, onnatuurlijk licht (30-150 lux). Hierdoor missen we het signaal dat de natuur vroeger gaf: ‘het is donker, tijd om te gaan slapen’. Dit heeft een negatief effect op onze gezondheid en slaap.

Overgewicht

De invloed van kunstlicht in de nacht is groot. Zo lijkt het ook de kans op overgewicht te vergroten. In een groot onderzoek werden 43772 gezonde vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 55 jaar, voor een periode van zes jaar gevolgd. Zij moesten van te voren aangeven of ze met het licht of met de televisie aan sliepen of in het donker sliepen. Wat bleek? Slapen met het licht aan, vergroot de kans op overgewicht. Het resultaat was namelijk duidelijk: de vrouwen die in kunstlicht sliepen, hadden een hogere BMI en tailleomtrek dan diegenen die in het donker sliepen.

Slapen met het licht wordt geassocieerd met: 

• een toename van minstens 10% BMI;
• een verhoogd risico van 22% op overgewicht;
• een verhoogd risico van 33% op obesitas.

De resultaten van het onderzoek hielden ook stand na controle over belangrijke leefstijlfactoren zoals leeftijd, fysieke activiteit, dieet, slaapduur en andere variabelen. Slapen met het licht aan werd namelijk ook na controle op deze andere variabelen direct gerelateerd aan het verkrijgen van een gewichtstoename van 5 kilogram of meer. Ook werd met het licht aan slapen geassocieerd met een gemiddelde toename van minstens 10 procent BMI, een verhoogd risico van 22 procent op overgewicht en een verhoogd risico van 33 procent op obesitas. Lees hier meer over in deze blog: Slapen met het licht aan vergroot de kans op overgewicht. 

Discussie over blauw licht

Veel wetenschappers staan helaas nog steeds kritisch tegenover het gebruik van blauwlichtfilterende brillen in de avond. Maar stel je voor: wat als een denktank van 247 experts op dit gebied hun conclusies zou delen? Dit is nu werkelijkheid geworden. Wetenschappers die gezamenlijk 2.697 peer-reviewed artikelen over licht, de biologische klok(ken) en slaap hebben gepubliceerd, zijn tot de volgende conclusies gekomen op basis van wetenschappelijke bevindingen.

Blauw(ig) licht (460-495 nm) in de avond (in de drie uur voor het slapengaan):

1. dient volledig vermeden te worden
2. verstoort de nachtelijke slaap meer dan even fel 'blauwarm' licht,
3. vertraagt de circadiane klok meer,
4. onderdrukt de melatonineproductie meer,
5. en verhoogt het risico op obesitas, kanker en diabetes ten opzichte van 'blauwarm' licht.

Samengevat: In de avonduren dient blauw (LED) licht volledig vermeden te worden, en overdag dienen mensen vaker naar buiten te gaan voor optimale gezondheid, slaap en bioritme.

De studie: Moore-Ede et al (2023): Lights should support circadian rhythms: evidence-based scientific consensus

Meer weten?

In onderstaande video licht ik vanaf de 5e minuut toe hoe dit werkt.

De effecten van blauw (kunst)licht en melatonine op jouw slaap - YouTube

Bronnen

Cain, S. W., McGlashan, E. M., Vidafar, P., Mustafovska, J., Curran, S. P., Wang, X., ... & Phillips, A. J. (2020). Evening home lighting adversely impacts the circadian system and sleep. Scientific reports, 10(1), 1-10.

Chellappa, Sarah L., et al. "Human melatonin and alerting response to blue-enriched light depend on a polymorphism in the clock gene PER3." The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 97.3 (2012): E433-E437.

Fang, L., Ma, C., Wang, G., Peng, Y., Zhao, H., Chen, Y., ... & Pan, F. (2024). Outdoor artificial light at night and reproductive endocrine and glucose homeostasis and polycystic ovary syndrome in women of reproductive age. Epidemiology, 35(4), 559-567.

Park et all. (2019). Association of exposure to artificial light at night while sleeping with risk of obesity in women. JAMA internal medicine, 179(8), 1061-1071.

Phillips, A. J., Vidafar, P., Burns, A. C., McGlashan, E. M., Anderson, C., Rajaratnam, S. M., ... & Cain, S. W. (2019). High sensitivity and interindividual variability in the response of the human circadian system to evening light. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(24), 12019-12024